- „მე ჯედაი ვარ, როგორც მამაჩემი ჩემამდე.“
- ―ლუკ სკაიუოკერი
ვარსკვლავური ომები, ეპიზოდი VI: ჯედაის დაბრუნება არის რიჩარდ მარკუანდის ფილმი, გადაღებული ლორენს კესდენის და ჯორჯ ლუკასის სცენარის მიხედვით. ორიგინალურ ტრილოგიაში ეს არის უკანასკნელი ფილმი.
სიუჟეტის მიხედვით, ლუკ სკაიუოკერი და მისი მეგობრები მიემგზავრებიან ტატუინზე, რათა ჰან სოლო ჯაბასგან დაიხსნან. იმპერია ემზადება აჯანყების ჩასახშობად უფრო მძლავრი სიკვდილის ვარსკვლავის მეშვეობით, ხოლო აჯანყებულთა ფლოტი ამზადებს შეტევას ამ კოსმოსურ სადგურზე. ლუკი საბოლოოდ სინათლის მახვილებით შერკინებისას უპირისპირდება მამამისს, დართ ვეიდერს, რომელიც, თავის მხრივ, მოულოდნელად კლავს ბოროტ იმპერატორს.
ფილმის პრემიერა გაიმართა 1983 წლის 25 მაისს. იგი VHS და LaserDisc ფორმატებში არა ერთხელ გამოიცა. 2004 წელს გამოვიდა DVD ვერსია, რომელზეც წარმოდგენილია 1997 წლის ვერსიის განახლებული ვარიანტი. ორიგინალური, უცვლელი ვერსია გამოვიდა 2006 წელს. Blu-ray ფორმატში ფილმი 2011 წელს გამოვიდა.
შესავალი ტიტრი[]
| ეპიზოდი VI ᲯᲔᲓᲐᲘᲡ ᲓᲐᲑᲠᲣᲜᲔᲑᲐ |
|---|
შინაარსი[]
ვეიდერი სიკვდილის ვარსკვლავზე[]
დართ ვეიდერი ეშვება მეორე სიკვდილის ვარსკვლავის ანგარში. ეს სიკვდილის ვარსკვლავი წინამორბედზე უფრო მძლავრია და იმპერია ცდილობს მისი სწრაფი ტემპით დასრულებას. მოფი ტიაან ჯერჯეროდი ვეიდერს მიესალმება. უკანასკნელი მოითხოვს სადგურის მშენებლობის სასწრაფოდ დასრულებას. ჯერჯეროდი ეუბნება, რომ ამისთვის პერსონალის გაზრდა ესაჭიროებათ, მაგრამ, მას შემდეგ, რაც შეიტყობს ახლო მომავალში იმპერატორ შივ პალპატინის ჩამოსვლის შესახებ, ჰპირდება, რომ ბაზაზე მუშაობას მალე დაასრულებენ.
ჰან სოლოს გადარჩენა[]
ლუკ სკაიუოკერი და მისი მეგობრები ამასობაში ტატუინზე ჩადიან, რათა ჰან სოლო დაიხსნან ჰატ ჯაბას სასახლიდან.
თავდაპირველად ჯაბას ეწვევიან R2-D2 და C-3PO, რომლებიც უჩვენებენ სკაიუოკერის ჰოლოგზავნილს. მასში ლუკი ჯაბას არწმუნებს, რომ ორი დროიდი, რომელიც მას საჩუქრად გამოუგზავნა, ერთგულია და ორივე კარგად იმუშავებს, ხოლო სანაცვლოდ სთხოვს ჰანის გათავისუფლებას. გზავნილის პროეცირების დასრულების შემდეგ ჯაბა უარს ამბობს გაცვლაზე. მისივე თქმით, „საყვარელ მოსართავს“ არავის მისცემს. C-3PO ხდება ჯაბას თარჯიმანი, ხოლო R2-D2 „ქეტანაზე“ მუშაობს.
იმავე ღამით მაქს რებოს ჯგუფი (საი სნუტლსის ხელმძღვანელობით) ართობს ჯაბას სტუმრებს. ჯაბა აწამებს ულას და მას საბოლოოდ აგდებს რანკორის ორმოში.
მოგვიანებით პრინცესა ლეია ორგანა, გადაცმული ჯილდოზე მონადირე ბაუშად, ჩნდება ჩუბაკასთან, თავის „პატიმართან“ ერთად და ჯაბას სთხოვს გასამრჯელოს, დაწესებულს წლების წინ. იგი მას აგრეთვე ემუქრება თერმული ასაფეთქებლის ამოქმედებით. ჯაბა საბოლოოდ თანხმდება და ჩუბაკას საპყრობილეში აგდებენ.
იმავე ღამით ლეია სოლოს კარბონიტიდან ათავისუფლებს. თუმცა, გაქცევის მცდელობისას მათ იჭერენ ჯაბა და მისი მსახურები. ჰანი, თხოვნის მიუხედავად, აღმოჩნდება ჩუბაკასთან. ლენდო კალრისიანი, გადაცემული ჯაბას ერთ-ერთ მსახურად, ცდილობს ლეიასთან ერთად გაქცევას, მაგრამ ჯაბას ბრძანებით, ლეია მონა ხდება და მიჯაჭვულია ჯაბას ტახტზე.
სასახლეში მოგვიანებით თავად ლუკი მოდის. ჯაბა და სხვები ჩაძინებულები ხვდებიან, მაგრამ მათ ბიბ ფორტუნა აღვიძებს, რომელზეც ლუკმა გონების მოტყუებით იმოქმედა. ჯაბა ლუკის გაფრთხილებას ყურადღებას არ აქცევს, უარს ამბობს ჰანის და სხვების გათავისუფლებაზე და, მას შემდეგ, რაც სკაიუოკერი ძალის დახმარებით იზიდავს ბლასტერს და ცდილობს, მას ესროლოს, ჰატი მას რანკორის ორმოში აგდებს.
ლუკი კლავს რანკორს. მას იჭერენ და ჯაბასთან მიჰყავთ, ჰანთან და ჩუბაკასთან ერთად. ჰატი მათ სასიკვდილო განაჩენს გამოუტანს — მეგობრებს გადაიყვანენ სარლაკთან — კარკუნის დიდ ორმოში — რომელიც მათ ათასი წლის განმავლობაში გადახარშავს. ლუკი ჯაბას უკანასკნელად აფრთხილებს, მაგრამ ჰატი მხოლოდ სიცილით პასუხობს.
სანამ ყველა მიემართება ორმოსკენ, R2-D2 მიმტანის როლს ასრულებს. ლენდო კვლავ შენიღბულია. როდესაც ტრანსპორტი აღწევს ორმომდე, ჯაბას დავალებით C-3PO აცხადებს პატიმართა სიკვდილით დასჯის შესახებ. ლუკს ამზადებენ ორმოში ჩასაგდებად, მაგრამ ამ დროს R2-D2 მას ფარული განყოფილებიდან ესვრის სინათლის მახვილს. ლუკი მას იჭერს და იწყება შეტაკება ჯაბას ძალებთან. უკანასკნელებს უერთდება ბობა ფეტიც, მაგრამ მას ლუკი უპირისპირდება. ბრძოლას უერთდება ლენდოც, რომელიც შემთხვევით სარლაკის ორმოში ეცემა, თუმცა მას ჰანი და ჩუბაკა გადაარჩენენ. ჰანი ამ დროს შემთხვევით ეხება ფეტის რეაქტიულ ზურგჩანთას და უკანასკნელი სარლაკის ხახაში აღმოჩნდება.
ჰატის კარჭაპზე ლეია ამსხვრევს შიდა განათების მართვას, მოაქცევს რა ხომალდს სიბნელეში. ამის შემდეგ იგი, R2-D2-ის დახმარებით, თავისუფლდება ჯაჭვისგან, რომლითაც ახტება და სასიკვდილოდ ახრჩობს ჯაბას. სალაციუს ბ. კრამბი, ჰატის ერთგული მაიმუნ-ხვლიკი, დროიდებს თავს ესხმის, მაგრამ R2-D2 მას იგერიებს. ორივე დროიდი შემდეგ ეცემა ტატუინის ქვიშაში.
ლუკი და ლეია ებრძვიან დარჩენ მცველებს და, ყველასთან ერთად, იქაურობას ტოვებენ. ისინი აფეთქებენ ჯაბას კარჭაპს და ბოლოს, თან მიჰყავთ დროიდებიც.
სალასტის მახლობლად აჯანყებულთა ალიანსი იკრიბება, ხოლო ლუკი და R2-D2 მიემართებიან დაგობასკენ, რათა სკაიუოკერმა დაასრულოს ჯედაის ხელოვნების შესწავლა.
იმპერატორის გამოჩენა[]
სიკვდილის ვარსკვლავზე ჩადის იმპერატორი პალპატინი, რომელიც დართ ვეიდერს ულოცავს სადგურის წარმატებით შენებას. იგი აგრეთვე გრძნობს, რომ ვეიდერს სწადია შვილის, ლუკის პოვნა. იგი არწმუნებს ვეიდერს, რომ ლუკი თავად იპოვნის მამას, რომელსაც ისინი ერთად მოაქცევენ ძალის ბნელ მხარეზე.
იოდას უკანასკნელი სიტყვები[]
ლუკი და R2-D2 დაგობაზე ჩადიან, მაგრამ იოდას მომაკვდას იპოვნიან. იგი ეუბნება სკაიუოკერს, რომ მისი შემდგომი წვრთნა აუცილებელი აღარ არის და დარჩა მხოლოდ ვეიდერთან შეხვედრა. იგი აგრეთვე უამბობს, რომ ვეიდერი მისი მამაა. ამის შემდეგ იოდა უერთდება ძალას.
ლუკი ბრუნდება თავის X-ფრთებიანთან. მას უახლოვდება ობი-ვან კენობის აჩრდილი, რომელიც უდასტურებს იოდას სიტყვებს და განმარტავს, რომ ანაკინ სკაიუოკერი იყო ყოფილი რაინდი ჯედაი, რომელიც ძალის ბნელ მხარეს გადავიდა. იგი აგრეთვე უამბობს ლეიაზე, რომელიც მისი ნამდვილი დაა და განუმარტავს, თუ რატომ დააშორეს ისინი ერთმანეთს დაბადების შემდეგ. ობი-ვანი მას აფრთხილებს, რომ გრძნობები უნდა დაფაროს, ვინაიდან მათ იმპერატორი საკუთარი მიზნის მისაღწევად გამოიყენებს.
ენდორზე ჩასვლა[]
შეხვედრის წერტილში, სალასტთან, აჯანყებულთა ალიანსის წევრები თავს იყრიან, რათა სიკვდილის ვარსკვლავზე შეტევის გეგმა განიხილონ. ამ გეგმის მიხედვით, ლუკი, ლეია, სოლო, ჩუბაკა, დროიდები და მოიერიშე გუნდი უნდა ჩავიდნენ ენდორის ტყიან მთვარეზე და მივიდნენ დამცავი ფარის გენერატორთან, რომელიც უნდა გათიშონ, რათა სხვებმა შეძლონ სადგურზე შეტევის განხორციელება. თუმცა, ვეიდერი შეიტყობს ამ გეგმის შესახებ, ვინაიდან მისი შვილი აჯანყებულებს შორის არის. იგი არ ერევა აჯანყებულთა საქმეებში და საშუალებას აძლევს, დაეშვან პლანეტაზე. ლუკიც გრძნობს მამასთან სიახლოვეს და ფიქრობ, რომ მისიას თავისი მონაწილეობით საფრთხის ქვეშ აყენებს.
მოიერიშე გუნდი ეშვება ენდორზე, სადაც მათ აღმოაჩენენ მზვერავი შტორმტრუპერები. სპიდერციკლებით დევნისას ლეია ავარიულად ეცემა ტყეში. ლუკი და ჰანი მის მუზარადს მოგვიანებით პოულობენ და დაკარგულ მეგობარს ეძებენ. იგი, ამასობაში, გაიცნობს ევოკ უიკეტ უისტრი უორიკს. იმ დროს, როდესაც ლეიას კიდევ ერთი შტორმტრუპერი შეამჩნევს, ევოკი მას თავს ესხმის.
ლუკს, ჰანს, ჩუბაკას და დროიდებს სხვა ევოკები იჭერენ. ისინი აკვირდებიან C-3PO-ს და მას საკუთარ ღვთაებად აღიარებენ. დაპატიმრებულნი, ისინი ცდილობენ, გაათავისუფლებინონ თავი, მაგრამ არსებები ჰანს საღამოს მთავარ კერძის, ღვთაებისადმი შეწირული მსხვერპლის როლს ანიჭებენ. მაშინ ლუკი იყენებს ძალას და C-3PO-ს ჰაერში ამოძრავებს, უჩვენებს რა სხვებს მის „ჯადოქრობას“. საბოლოოდ, ევოკები აჯანყებულებს ენდობიან და გადაწყვიტავენ, შეუერთდნენ იმპერიის წინააღმდეგ ბრძოლას. მაგრამ ლუკი ვეიდერთან შესახვედრად მიემართება, უამბობს რა მანამდე ლეიას, რომ ისინი სინამდვილეში და და ძმა არიან. გაოგნებული ორგანა საბოლოოდ ეგუება ამ სიმართლეს.
იმპერატორის წინაშე[]
ვეიდერი ჩნდება საკუთარი მაქოთი და ლუკი თან მიჰყავს. გზად, უკანასკნელი ცდილობს, დაითანხმოს მამა და დაარწმუნოს ბნელი მხარის დატოვების აუცილებლობაში, თუმცა — უშედეგოდ. დილით აჯანყებულები პოულობენ ენერგოფარის გენერატორს და ფლოტი ჰიპერსირვციდან ჩნდება, რათა განახორციელოს იერიში. ვეიდერს ლუკი იმპერატორთან მიჰყავს, რომელიც განმარტავს, რომ თავად იმოქმედა ისე, რათა აჯანყებულებს ეპოვათ საიდუმლო გეგმები და ენერგოფარის გენერატორი და მოხვედრილიყვნენ მის მიერ დაგებულ მახეში.
ენდორის ბრძოლის დაწყება[]
აჯანყებულები უახლოვდებიან ენერგოფარის გენერატორს, თუმცა მათ იქ იმპერიული ძალები აპატიმრებენ. ჰიპერსირვციდან ჩნდება ფლოტი, მაგრამ აღმოჩნდება, რომ ფარი კვლავ მოქმედია. სანამ სხვადასხვა გამოსავალის ძიებაში არიან, ჩნდება იმპერიული ფლოტი და იწყება ბრძოლა. ჰანს და მოიერიშე გუნდს ენერგოფარის შენობიდან აძევებენ შტორმტრუპერები, მაგრამ ევოკებთან ერთად ხდება იმპერიულ ძალებზე გააფთრებული შეტევა. სიდიუსი უჩვენებს ლუკს სიკვდილის ვარსკვლავის სრულ სიმძლავრეს — სადგური ანადგურებს ალიანსის ერთ-ერთ ხომალდს. ამასობაში, ენდორზე, ბრძოლა გრძელდება. იღუპებიან აჯანყებულებიც, შტორმტრუპერებიც და ევოკიც. თუმცა, ჰანი, ლეია და ჩუბაკა საბოლოოდ ბუნკერში აღწევენ.
მამისა და ძის შერკინება[]
სიკვდილის ვარსკვლავზე ლუკი, პალპატინის მიერ აჟიტირებული, იღებს სინათლის მახვილს და ებრძვის ვეიდერს. იგი დგება ცალკე პლატფორმაზე, რომელსაც ვეიდერი, თავისი მახვილის გასროლით, აგდებს. ლუკი ეცემა და ქრება. ვეიდერი მას ეძებს, თუმცა ამავე დროს ამოიკითხავს მის ფიქრებს დის შესახებ. იგი ემუქრება, რომ ლეიას მოაქცევს ბნელ მხარეს, თუკი ლუკს ვერ დაითანხმებს, მაგრამ გაღიზიანებული ლუკი ესხმის ფორმა V-ის შესრულებით და მას მექანიკურ ხელს მოჰკვეთს.
აღფრთოვანებული პალპატინი ცდილობს, უბიძგოს მამის მოკვლისკენ, რათა ჯედაიმ უკანასკნელის ადგილი დაიკავოს. მაგრამ ლუკი მართავს საკუთარ ემოციებს და თავის მახვილს აგდებს. იგი აცხადებს, რომ რაინდი ჯედაია, როგორიც მისი მამა, ანაკინი იყო, სანამ დართ ვეიდერად იქცეოდა.
სიდიუსის აღსასრული[]
ჰანი, ლეია და ჩუბაკა ტოვებენ ბუნკერს, სანამ უკანასკნელი განადგურდება. ამრიგად, ფარიც ითიშება. ალიანსს უკვე შეუძლია, დაარტყას სიკვდილის ვარსკვლავს. სადგურზე ამ დროს განრისხებული სიდიუსი აცხადებს, რომ თუკი ლუკი არ გადავა ბნელ მხარეზე, იგი მოკვდება. სითი მის წინააღმდეგ იყენებს ძალის ელვას და დროდადრო მის სიმძლავრეს ზრდის, რითაც ლუკს აწამებს.
ლუკი დასახმარებლად მამას უხმობს. ვეიდერი არჩევანის წინაშეა. იგი ხან ერთს უყურებს, ხან — მეორეს და არ იცის, გადაარჩინოს შვილი თუ კვლავ ემსახუროს თავის მასწავლებელს. მაგრამ მასზე საბოლოოდ მოქმედებს შვილის სასოწარკვეთილი კივილი. ვეიდერი იჭერს იმპერატორს და აგდებს სადგურის ღრმა შახტში. სიდიუსი საბოლოოდ ნადგურდება. ამავე დროს, მისი ენერგოშახტში ჩაგდება იწვევს მძლავრი ძლიერ ელვას, რომელიც აზიანებს ვეიდერის სიცოცხლის მხარდამჭერ სისტემას. „ათასწლოვანი შავარდენი“ და სხვა აჯანყებულები ამ დროს აღწევენ სადგურის სისტემათა დერეფნებში და გასროლით იწვევენ იმპერიული ხომალდის განადგურებას.
ანაკინ სკაიუოკერის უკანასკნელი სიტყვები[]
სიკვდილის ვარსკვლავზე, ევაკუაციის დროს, ლუკს მომაკვდავი მამა თან მიჰყავს, მაგრამ იგი სთხოვს, დატოვოს და, უკანასკნელ ჟამს, საშუალება მისცეს, შეხედოს საკუთარი თვალებით, რისთვისაც ნიღბის მოხსნასაც სთხოვს.
ლუკი ვეიდერს ნიღაბს ხსნის და ხედავს მამის მკრთალ და ნაიარევებით დაფარულ სახეს. ყოფილი სითი, რომელიც დაბრუნდა ძალის ბნელ მხარეს, ამბობს, რომ მისი შვილი მართალი იყო — მასში კვლავ რჩებოდა სიკეთე და სთხოვს, იგივე უთხრას თავის დას. აქ ანაკინ სკაიუოკერი, გამოსყიდული ჯედაი, უღიმის ლუკს და კვდება. დამწუხრებული ლუკი მის წინაშე თავს ხრის.
შეტევა მთავარ რეაქტორზე[]
„შავარდენი“ და შეტევაში მონაწილე სხვა გამანადგურებლები აღწევენ სადგურის მთავარ რეაქტორამდე და ესვრიან რაკეტებს და პროტონულ ტორპედოებს, რასაც რეაქტორის დანგრევა მოჰყვება. ლუკი სიკვდილის ვარსკვლავს მამის ცხედართან ერთად ტოვებს და გადაურჩება აფეთქებას, ისევე, როგორც უეჯ ანტილესი, „ათასწლოვანი შავარდენი“ და სხვები.
თვალს ადევნებს რა სიკვდილის ვარსკვლავის განადგურებას, ჰანი ხვდება, რომ ლეია ლუკისადმი რაღაცას გრძნობს. იგი ეუბნება მას, რომ მათ ურთიერთობებში არ ჩაერევა, მაგრამ ლეია უამბობს, რომ ლუკი სინამდვილეში მისი ძმაა და ჰანს ვნებიანად ჰკოცნის.
ზეიმი[]
იმავე საღამოს ლუკი მამის ცხედარს სამგლოვიარო ცერემონიას უტარებს და ცეცხლში წვამს. აჯანყებულები ამავე დროს აღნიშნავენ დიდ გამარჯვებას, რასაც უერთდებიან ბესპინი, ტატუინი და კორუსანტი.
ლუკი უერთდება თავის დას და სხვებს, რომლებიც კვლავ ევოკებს სტუმრობენ. იგი ხედავს ძალის სულებს — ობი-ვანს, იოდას და ნათელ მხარეს დაბრუნებულ ანაკინს. ამ დროს მას ლეია უხმობს და ჯედაი უბრუნდება დიდ ზეიმს.
მედია[]
პოსტერების გალერეა[]
 სტილი A, კინოთეატრის ერთგვერდიანი პოსტერი  სტილი B, კინოთეატრის ერთგვერდიანი პოსტერი  წინასწარი პოსტერი  ჰონგ-კონგური პოსტერი  ფრანგული პოსტერი  პოლონური პოსტერი  უნგრული პოსტერი  იაპონური პოსტერი  1985 წლის გამოშვების ერთგვერდიანი პოსტერი  10 წლიანი იუბილეს აღსანიშნი პოსტერი  2023, 40 წლიანი იუბილეს აღსანიშნი პოსტერი კინოთეატრებისთვის  40 წლიანი იუბილეს აღსანიშნი პოსტერი კინოთეატრებისთვის, ალტერნატიული |
გამოცემების გალერეა[]
შემადგენლობა[]
ტიპის მიხედვით
| მსახიობები | მსახიობები მითითების გარეშე | გუნდი | გუნდი მითითების გარეშე | განსაკუთრებული მადლობა |
მსახიობები
|
გამოჩენები[]
ტიპის მიხედვით
| პერსონაჟები | ორგანიზმები | დროიდების მოდელები | მოვლენები | ადგილები |
| ორგანიზაციები და წოდებები | გონიერი რასები | მანქანები და გემები | იარაღები და ტექნოლოგია | სხვადასხვა |
პერსონაჟები
კანონიკური პერსონაჟები
|
|
|
ლეგენდების პერსონაჟები
უცნობი პერსონაჟები
|
ორგანიზმები
კანონიკური ორგანიზმები
|
|
ლეგენდების ორგანიზმები
|
|
დროიდების მოდელები
კანონიკური დროიდები
|
|
ლეგენდების დროიდები
|
|
მოვლენები
კანონიკური მოვლენები
|
ლეგენდების მოვლენები
|
|
ადგილები
კანონიკური ადგილები
|
|
ლეგენდების ადგილები
|
|
ორგანიზაციები და წოდებები
კანონიკური ორგანიზაციები და წოდებები
|
|
|
ლეგენდების ორგანიზაციები და წოდებები
|
|
|
გონიერი რასები
კანონიკური გონიერი რასები
|
|
ლეგენდების გონიერი რასები
|
|
|
მანქანები და გემები
კანონიკური მანქანები და გემები
|
|
ლეგენდების მანქანები და გემები
|
|
იარაღები და ტექნოლოგია
კანონიკური ტექნოლოგია
|
|
|
ლეგენდების ტექნოლოგია
|
|
|
სხვადასხვა
სხვადახვა კანონიკური საკითხები
|
|
|
ლეგენდების სხვადასხვა საკითხები
|
ანატომია
ტანსაცმელი და აქსესუარები
ბრძოლა
საკვები/სასმელი
ენა
|
|
შენიშვნები და სქოლიო[]
- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 ვარსკვლავური ომები წლის მიხედვით: ვიზუალური ისტორია, განახლებული და გაფართოებული გამოცემა
- ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20 2.21 2.22 2.23 2.24 2.25 2.26 2.27 2.28 2.29 2.30 2.31 2.32 2.33 2.34 2.35 2.36 2.37 2.38 2.39 2.40 ვარსკვლავური ომები, ეპიზოდი VI: ჯედაის დაბრუნება
- ↑
This Week! in Star Wars: Marvel Comics-ის შეთვალიერებები, ბობა ფეტისთვის საჩუქრის გახსნა და სხვა! ვარსკვლავური ომების YouTube-ის ოფიციალურ გვერდზე (არქივის ბმული)
- ↑ ობრი, სოლომონ, Twentieth Century Fox: კორპორატიული და ფინანსური ისტორია, Scarecrow Press, 1989, გვ. 260
- ↑ ჯ.უ. რინზლერი, ჯედაის დაბრუნების შექმნა, Aurum Press, 2013, გვ.336
- ↑ ვარსკვლავური ომები: გალაქტიკური ატლასი
- ↑ ვარსკვლავური ომები, ეპიზოდი VI: ჯედაის დაბრუნება, ტიტრები
- ↑ Ask Lobot — Star Wars Insider 125
